چای سیاه ایرانی انواع مختلفی دارد، برخی از آن‌ها بسیار مرغوب بوده و عطر و طعم خوبی دارند و برخی بسیار نامرغوب و تلخ! به همین جهت بهتر است انواع چای ایرانی را بشناسید تا در هنگام خرید اطلاعات بیشتری داشته باشید و با یک انتخاب درجه یک، از نوشیدن چای مرغوب ایرانی لذت بیشتری ببرید. در اینجا با قراردادن برگ‌های چای به طور تصویری، اسامی مختلف چای ایرانی و انواع آن را توضیح می‌دهیم.
با توجه به اینکه برداشت چای ایرانی سه بار در سال انجام می‌شود (بهار و تابستان و پاییز)، در ابتدا باید چای ایرانی را به ۳ دسته مهم تقسیم‌بندی کرد زیرا از نظر طعم و رنگ و مزه و عطر با یکدیگر متفاوت هستند.
۱- چای بهاره ( یا چای چین اول)
محصول چای شمال در سه فصل بهار و تابستان و پاییز تولید می‌شود و به محصولاتی که در فصل بهار تولید می‌شود چای بهاره یا چین اول می‌گویند. رنگ چای بهاره بیشتر است و طعم و عطر بسیار بهتری نسبت به بقیه انواع چای ایرانی دارد. چای بهاره، خود به سه نوع چای تقسیم می‌شود (سرگل، شکسته ممتاز و قلم) که در ادامه توضیح داده خواهد شد. زمین‌های حاصلخیز شمال، در فصل زمستان استراحت می‌کنند تا اینکه در ابتدای فصل بهار ریشه‌ی درختچه‌های چای تغذیه بهتری از خاک خواهند داشت و از این رو چای با غنا و طراوت بیشتری در فصل بهار حاصل می‌گردد که اولاً بسیار خوش طعم است و ثانیاً خواص درمانی بیشتری نیز دارد. برگ‌های جوان چای در فصل بهار، اصلاً تلخ نیستند بلکه کمی گس هستند و به همین دلیل بیشتر به دل چای‌خوردها می‌نشیند!
۲- چای تابستان (چین دوم)
پس از برداشت چای در اردیبهشت (چای بهاره)، دوباره شاخه‌های درختچه‌ی چای شروع به جوانه زدن می‌کنند و برگ‌های جدیدی تولید می‌شود که معمولاً در اوایل تیر ماه برداشت می‌شوند اما این برگ‌ها کیفیت برگ‌های فصل بهار را ندارند. به همین دلیل کمی تلختر بوده و رنگ و عطر کمتری دارند. اینکه چگونه تفاوت این نوع چای ایرانی را از چای بهاره تشخیص دهید، با ما همراه باشید!
۳- چای پاییزه (چین سوم)
کم‌کیفیت‌ترین نوع چای ایرانی، چای پاییزه است که معمولاً در مهر و آبان برداشت می‌شود. برگ‌های این چای طراوت کمتری نسبت به چای بهاره دارند، رنگ چای بسیار کمتر است، بسیار تلخ است و عطر و طعم بسیار کمتری نسبت به چای بهاره دارد. دلیل کیفیت پایین این نوع چای ایرانی، این است که خاک پس از چند بار برداشت (در بهار و تابستان) ضعیف‌تر می‌شود. برخی کارخانه‌ها این نوع چای را از کشاورزان می‌خرند، تلخی آن را با روش‌های مخصوص می‌گیرند و پس از اضافه کردن اسانس و رنگ مصنوعی، آن را با نام چای خارجی وارد بازار می‌کنند!
چگونه چای بهاره را تشخیص دهیم؟
همه‌ی سه نوع چای ایرانی که در بالا ذکر گردید، پس از فرآوری و خشک شدن، شبیه به هم خواهند بود و راه تشخیص ظاهری آن‌ها بسیار سخت است. به همین جهت خیلی از مشتری‌های عزیز به ما می‌گویند که قبلا هم مبلغ زیادی برای چای ایرانی هزینه کرده‌اند اما بسیار تلخ بود و عطر چای ایرانی مرغوب شما را نداشت. کشاورزان و متخصصین صنعت چای ایرانی تقریبا می‌توانند از روی عطر و طعم و ظاهر، این چای‌ها را بشناسند اما برای عموم مردم سخت است.
بهترین راه تشخیص چای مرغوب ایرانی، دم کردن آن است. مقداری از چای را به عنوان نمونه بگیرید و تست کنید. چای مرغوب ایرانی نباید تلخ باشد و باید ۱۵ دقیقه دم بکشد تا رنگ خوبی داشته باشد همچنین وقتی که آب جوش را در قوری حاوی چای اضافه می‌کنید باید عطر چای ایرانی مرغوب بلند شود. کافیست یکبار چای ایرانی سرگل بهاره را در انتهای اردیبهشت به طور مستقیم از کشاورز لاهیجانی تهیه کنید تا با عطر و طعم واقعی چای ایرانی آشنا شوید سپس می‌توانید عطر و طعم بقیه انواع چای را با آن مقایسه نمایید و تفاوت را درک کنید.
انواع چای سیاه ایرانی در برداشت بهاره:
در فصل بهار، خوشه‌های درختچه چای به شکل زیر است. با چینش هر قسمت از چای، انواع مختلف چای به دست می‌آید که کیفیت متفاوتی نسبت به هم دارند. به ترتیب مرغوبیت، انواع چای ایرانی را به صورت زیر تقسیم می‌کنیم.
۱- چای سرگل بهاره
به بوته چای در عکس زیر نگاه کنید. در فصل بهار، جوانه‌هایی بر روی بوته‌ی چای رشد می‌کند. ابتدا کشاورزان این برگ‌های جوان (معروف به غنچه‌ی سه برگ) را دستچین می‌کنند و به این برگ‌های بالایی بوته چای همان برگ سرگل گفته می‌شود که بالاترین کیفیت در بین انواع چای ایرانی را دارد و در خوش‌رنگی و خوش طعمی بسیار پر آوازه است. همانطور که در تصویر می‌بینید، این برگ‌ها اندازه یک تا دو بند انگشت دارند ولی بقیه برگ‌های چای (برگ‌های پایین‌تر) اندازه بزرگتری دارند، کمی تلختر هستند و عطر و طعم کمتری دارند. به همین منظور یک راه شناسایی این نوع چای، اندازه برگ‌های آن است. برخی کشاورزان از جمله ما، این چای سرگل را به صورت درشت و خرد نشده هم عرضه می‌کنیم تا ثابت کنیم که چای ایرانی سرگل است؛ این چای را می‌توانید از اینجا تهیه کنید. همچنین به سفارش مشتریان خود، چای سرگل را در نوع خرد شده و سورتینگ شده هم عرضه می‌کنیم تا هم دم کشیدن آن ساده‌تر شود هم ظاهر تجاری و زیبا داشته باشد؛ اما کیفیت هر دو شبیه به هم و بسیار مرغوب است.
چای سرگل و بهاره لاهیجان، بهترین نوع چای ایرانی است
۲- چای شکسته ممتاز
در این نوع چای، در هنگام برداشت در فصل بهار، کلیه برگ‌های چای اعم از برگ‌های جوان بالایی و پایینی را می‌چینند، ساقه یا چوب‌های بوته‌ی چای را از آن جدا کرده و پس از فرآوری، برگ‌ها را خرد می‌کنند که با نام چای شکسته ممتاز در بازار موجود می‌باشد. دقت نمایید نام «ممتاز» به این دلیل بر روی این چای قرار دارد زیرا در فصل بهار برداشت می‌شود و عطر و طعم خوبی دارد. اگر این چای در فصل تابستان یا در چین دوم برداشت شود، طعم و عطر کمتری دارد، تلخ است و رنگ خوبی هم ندارد که به آن چای شکسته معمولی می‌گویند.
چای شکسته ممتاز در فصل بهار تولید شده و از همه برگ‌ها حاصل می‌گردد
۳- چای قلم
چایی قلم، درشت‌تر از سایر انواع چایی‌های ایرانی می‌باشد و معمولاً از برگ‌های پایینی بوته چای به همراه ساقه یا همان چوب بوته چای تهیه می‌شود. پس از چینش برگ‌ها از روی بوته‌ی چای، آن‌ها را خرد نمی‌کنند و به صورت برگ‌های درشت همراه با ساقه‌های خشک شده عرضه می‌کنند که به آن چای قلم گفته می‌شود. این چای هم اگر در برداشت بهار باشد، چای مرغوبی به حساب می‌آید و طعم گس دلپذیری دارد اما به خوبی و مرغوبیِ چای سرگل و چای شکسته ممتاز که در بالا توضیح داده شد، نیست.
-
چای سرگل بهاره به روش دستی و سنتی:
همانطور که در تصویر می‌بینید، این برگ‌های سرگل، اندازه یک تا دو بند انگشت دارند ولی بقیه برگ‌های چای (برگ‌های پایین‌تر) اندازه بزرگتری دارند، کمی تلختر هستند و عطر و طعم کمتری دارند. به همین منظور یک راه شناسایی این نوع چای، اندازه برگ‌های آن است. برخی کشاورزان از جمله ما، این چای سرگل را به صورت درشت و خرد نشده هم عرضه می‌کنیم تا ثابت کنیم که چای ایرانی سرگل است.
